Mundarija:

• Bolalarda gaymoritning paydo bo‘lishi va rivojlanishi sabablari
• Tasniflash
• Bolalarda gaymorit belgilari
• Ehtimolli asoratlar
• Bolada gaymorit tashxisi
• Bolalarda gaymoritni davolash xususiyatlari
• Konservativ davolash
• Prognoz va profilaktika

Gaymorit – bu yuqori jag‘ (gaymorov) bo‘shliqlarining yallig‘lanish kasalligi, bu ularning shilliq qavatining yallig‘lanishi va ko‘p miqdordagi qalin oqindi hosil bo‘lishi bilan tavsiflanadi.

Pediatr yoki otorinolaringolog bolalarda gaymoritni tashxislash va davolash bilan shug‘ullanadi. Kasallik 2 yoshu 6 oylikgacha bo‘lgan bolalarda uchramaydi, bu shu yoshgacha bo‘lgan bolalarda bu bo‘shliqlarning rivojlanmaganligi bilan bog‘liq.

Bolalarda gaymoritning paydo bo‘lishi va rivojlanishi sabablari

Gaymorit asosan viruslar (rinoviruslar, adenoviruslar) burun yon bo‘shlig‘iga kirishi tufayli rivojlanadi, kamdan-kam hollarda stafilokokk, streptokokk, pnevmokokk kabi bakteriyalar sababli yuzaga keladi. Ba’zida gaymorit rivojlanishining sababi tananing sinuslarida yashaydigan o‘z bakteriyalari bo‘lishi mumkin.

Sog‘lom tana sinuslarga tushgan infeksiyani yengishga qodir bo‘ladi. Ammo ba’zi zaiflashtiruvchi omillar bilan faol yallig‘lanish rivojlanadi. Bunday omillarga quyidagilar kiradi:

• yuqori nafas yo‘llarining kasalliklari, LOR-organlarining surunkali kasalliklari;
• tishlarning, xususan yuqori jag‘ning kariyes bilan shikastlanishi;
• adenoidlar gipertrofiyasi;
• poliplar va boshqa yaxshi sifatli o‘smalar;
• burun to‘sig‘ining egriligi va boshqa anatomik to‘siqlar.

Bolalarda gaymorit viruslar nafas yo‘llariga kirganda va immunitet tizimini zaiflashtiradigan boshqa qulay sharoitlarda rivojlanadi: kuchli gipotermiya, vitaminlar va minerallarning yetishmasligi, yaqinda yuqtirilgan infeksiya fonida.

Tasniflash

Bolalarda gaymoritning belgilari va davolash kasallikning shakliga qarab o‘zgaradi.
O‘tkir gaymorit odatdagi shamollash kabi boshlanadi, isitma va tumov alomatlari bilan birga keladi: burun bitishi, shilliq oqishi, burun yondosh bo‘shliqlari sohasidagi og‘riq kabilar. Kasallik ikki haftagacha davom etadi.

Surunkali gaymorit o‘tkir shaklni noto‘g‘ri davolash yoki o‘z vaqtida davolamaslik natijasida rivojlanadi.

Bolalarda gaymorit belgilari

Bolalardagi gaymorit quyidagi alomatlar bilan namoyon bo‘ladi:

• burun o‘rtasida bosim va zo‘riqish hissi;
• uyg‘onganidan keyin og‘riq kuchayadi;
• bosh og‘rig‘i;
• bir tomonlama burundan nafas olishning doimiy buzilishi – boshning holatini o‘zgartirganda yengillik paydo bo‘lishi mumkin;
• burun yo‘llaridan shilliq-yiringli oqindi – sarg‘ish yoki yashil rangga ega;
• tana haroratining ko‘tarilishi;
• titroq, zaiflik va umumiy intoksikatsiyaning boshqa ko‘rinishlari.

Ehtimoliy asoratlar

Bolada gaymorit bilan yuqori tana harorati tutqanoqlarni keltirib chiqarishi mumkin. Noqulaylik va kuchli og‘riq hayot sifatini pasaytiradi. O‘tkir yallig‘lanishni o‘z vaqtida yoki noto‘g‘ri davolash jarayonning surunkali shaklga o‘tishiga olib keladi.

Gaymoritning boshqa asoratlari mavjud:

• miya abstsessi;
• meningit – miya shilliq qavatining yallig‘lanish jarayoni;
• uch shoxli asab tolasining yallig‘lanishi.

Bularning barchasi jarayonni e’tiborsiz qoldirishning jiddiy oqibatlari bo‘lib, ularni bartaraf etishdan ko‘ra oldini olish osonroq. Shuning uchun burun yondosh bo‘shliqlarining yallig‘lanish belgilari bilan shifokorga murojaat qilish juda muhim, agar odatdagi davolanish yordam bermasa, yuqori isitma 3-4 kundan ortiq davom etsa, vaziyat yomonlashadi yoki yaxshilanganidan keyin alomatlar yana paydo bo‘ladi.

Bolada gaymorit diagnostikasi
Agar gaymoritga shubha qilingan bo‘lsa, shifokor tekshiruv o‘tkazadi, simptomlarni tekshiradi va shikoyatlarni tahlil qiladi. Mutaxassis simptomlarning paydo bo‘lishining davomiyligini, shamollagan bemorlar bilan aloqa qilish faktini aniqlaydi. Tekshiruv paytida shifokor gaymoritning xavfli asoratlarini (periorbital alomatlar deb ataladi) istisno qilishga e’tibor beradi, sinuslarni bosib ko‘radi – bosim o‘tkazilganda og‘riq kuchayishi mumkin, burun bo‘shlig‘ini tekshiradi (rinoskopiya).

Rinoskopiya bolada gaymoritni aniqlashning ishonchli usullaridan biridir. Bu burun bo‘shlig‘ini o‘rganish, ba’zida kerak bo‘lganda optik tizimga ega nozik asbobdan foydalaniladi. Taxminiy tashxisni tasdiqlash uchun rentgen, KT yoki ultratovush tekshiruvi o‘tkaziladi.

Bolalarda gaymoritni davolash xususiyatlari

Kichik bemorlarda gaymoritni davolashda bir nechta vazifalar qo‘yiladi: yallig‘lanish sababini, yoqimsiz simptomlarni bartaraf etish, sinuslarning drenajlanishini va ulardan tarkibning chiqishini yaxshilash.

Konservativ davolash

Bolalarda gaymoritni davolash dori vositalarini qo‘llashni o‘z ichiga oladi:

• antibiotiklar – patogenning bakterial tabiati aniqlanganda, qat’iyan shifokor ko‘rsatmasiga ko‘ra;
• og‘riq qoldiruvchi va isitma tushuruvchi;
• mahalliy tomir toraytiruvchi dorilar;
• yuvish uchun tuzli eritmalar;
• shishishni yengillashtiradigan antigistaminlar;
• immunomodulyatorlar;
• vitamin va mineral komplekslar va boshqalar.

Shifokorlar, shuningdek, ko‘pincha bir nechta foydali ta’sirlarni birlashtiradigan vositalarni buyuradilar. Shunday qilib, Sinupret^® o‘simlik dori preparati majmuaviy ta’sirga ega. Burun bitishini bartaraf etadi, virusga qarshi ta’sirga ega, shuningdek rinosinusitdagi asoratlarning rivojlanish xavfini kamaytiradi.

Sinuslarni drenajlash “kukushka” usuli bilan amalga oshiriladi. Buning uchun burun bo‘shlig‘iga kiritilgan antiseptik eritmalar qo‘llaniladi. Ular shilimshiqni mexanik ravishda olib tashlaydi va dezinfeksiyalovchi ta’sirga ega.

Jarrohlik aralashuvi

Maxsus holatlarda jarrohlik aralashuvi zarur bo‘lishi mumkin. Gaymorotomiya – bu shifokor yuqori jag‘ sinuslarini teshib, tarkibini olib tashlash va dori-darmonlarni bo‘shliqqa kiritish uchun amalga oshiradigan operatsiya. Gaymorotomiya qat‘iy ko‘rsatmalarga ega, aralashuv faqat bolalarda gaymoritni konservativ davolash samarasiz bo‘lgan taqdirda amalga oshiriladi.
Shifokor, agar bolaning ahvoli qoniqarsiz – bir necha kun davomida yuqori isitma va o‘tkir og‘riq bo‘lsa, operatsiyani buyurishi mumkin.

Fizioterapiya

Fizioterapiya asosiy davolash kursiga qo‘shimcha ravishda qo‘llaniladi va o‘tkir alomatlar bartaraf etilgandan keyin buyuriladi. Quyidagi fizioterapiya usullari eng samarali hisoblanadi:

• Ultra yuqori chastotali terapiya (UVCh): yuqori chastotali magnit maydonning inson to‘qimalariga ijobiy ta’siri asosida;
• elektroforez: doimiy oqim va dorivor eritma ta’sirini o‘z ichiga oladi;
• lazer terapiyasi: usul tor yo‘naltirilgan yorug‘lik to‘lqinini qo‘llashdan iborat.

Prognoz va profilaktika

Sinupret^® kabi majmuaviy dorilar bilan bolalarda sinusitni o‘z vaqtida davolash vaziyatni nisbatan qisqa vaqt ichida yaxshilashga va yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan asoratlarning oldini olishga imkon beradi. Bolada yallig‘lanishning oldini olish gipotermiyadan saqlanish, to‘g‘ri ovqatlanish, toza havoda ko‘proq vaqt o‘tkazishdir.

Kasallikning og‘ir belgilari – 3 kundan ortiq davom etadigan 39 °C dan yuqori harorat, kuchli og‘riq, kuchli zaiflik, ovqatdan bosh tortish, uyquchanlik – har doim bolani samarali davolanishni buyuradigan va profilaktika bo‘yicha tavsiyalar beradigan mutaxassisga ko‘rsatish zarurligini ko‘rsatadi.