Mundarija:

• Etmoidit rivojlanishining sabablari
• Etmoidit turlari
• Etmoidit simptomlari
• Mumkin bo‘lgan asoratlar
• Diagnostika xususiyatlari
• Etmoiditni davolash
• Bashorat va profilaktika

Etmoidit — bu panjalar suyagining ko‘plab bo‘shliqlarini ichkaridan qoplab turuvchi shilliq qavatining yallig‘lanishidir. Bu suyak burun usti chuqurida joylashgan va hujayrali tuzilishga ega bo‘lganligi sababli uni "panjara labirinti" deb ham atashadi.

Etmoidit rivojlanishining sabablari

Etmoid labirinti shilliq qavatining birlamchi yallig‘lanishi kam uchraydi. Odatda, etmoidit burun-halqum va yuqori nafas yo‘llari virusli kasalliklari asoratlari sifatida rivojlanadi. Asosiy sabab — O‘RVI: adenoviruslar, rinoviruslar, respirator-sintsitial viruslar, gripp va paragripp.

Kamroq hollarda yallig‘lanish faqat bakterial tabiatga ega bo‘lib, streptokokklar, stafilokokklar, gemofill tayoqchasi kabi bakteriyalar sabab bo‘ladi. Bolalarda ko‘proq skarlatina, qizamiq, qizilcha kabi infeksiyalar sabab bo‘ladi.

Quyidagi omillar etmoiditning rivojlanish xavfini oshiradi:

• Mahalliy yoki umumiy immunitetning pasayishi (og‘ir infeksiyalar, endokrin kasalliklar, modda almashinuvining buzilishi, antibiotiklarni uzoq muddat qabul qilish, tug‘ma immun tanqisliklar).
• Burun-halqumning surunkali kasalliklari (surunkali rinit, frontal sinusit, gaymorit, o‘rta quloq yallig‘lanishi, adenoiditlar).
• Tuzilishdagi nuqsonlar (tor bo‘shliqlar, burun o‘rta yo‘li torligi, burun to‘sig‘ining qiyshikligi).
• Jarohatlar va operatsiyalar (bo‘shliqlarning drenajlanishini buzadi).

Etmoidit turlari

Yallig‘lanishning turi va tarqalishiga qarab:

• Kataral etmoidit. Ko‘p miqdorda tiniq, suyuq ajralma bo‘ladi.
• Yiringli etmoidit. Yashil yoki sariq-yashil rangdagi quyuq yoki suyuq ajralma.
• Shishli-kataral. Shilliq qavat shishadi, ajralma oz, ammo og‘riq kuchli.
• Polipoz (gipertrofik). Surunkali shakli, poliplar hosil bo‘ladi.

O‘tkir shakllar keskin boshlanadi, surunkali shakllar esa sust kechadi, davriy kuchayishlar bilan.

Etmoidit simptomlari

Etmoidit odatda ikkilamchi bo‘lganligi uchun birlamchi kasallik belgilariga qo‘shiladi. Eng ko‘p uchraydigan simptom — kuchli bosh og‘rig‘i, ayniqsa burun orqasida yoki ko‘zlar orqasida seziladi. Bosh egilganda og‘riq kuchayadi.

Qo‘shimcha belgilar: hid bilmaslik, burun bitishi, burundan ajralma, harorat 38,5°C gacha ko‘tarilishi, kuchsizlik, ishtaha yo‘qolishi, uyqusizlik, asabiylik.

Surunkali etmoiditda simptomlar sustroq, harorat 37,5°C gacha ko‘tariladi. Belgilar 12 haftadan ortiq davom etsa, tashxis qo‘yiladi. Remissiyada simptomlar yo‘qoladi, lekin bosh og‘rig‘i saqlanishi mumkin.

Burunning orqa bo‘shliqlari ishtirok etsa, balg‘am halqumda to‘planadi — bu ertalab, uyg‘onganda seziladi. Tomoqda "g‘alati narsa" turgandek tuyuladi.

Mumkin bo‘lgan asoratlar

Agar etmoidit vaqtida davolanmasa, quyidagi asoratlar bo‘lishi mumkin:

• Ko‘z sohasida abscess yoki flegmona (ko‘z yallig‘lanishi, ko‘z soqqasining chiqib ketishi, ko‘z harakati buzilishi).
• Yiringli meningit, ensefalit, araknoidit.
• Miya abscessi va boshqalar.

Shuning uchun davolanishni erta boshlash zarur. O‘RVI fonida sinusitlar profilaktikasi uchun o‘simlik dorisi Sinupret^® tavsiya etiladi.

Diagnostika xususiyatlari

Etmoiditni lor-shifokor aniqlaydi va davolaydi. U:

• Shikoyatlarni tahlil qiladi.
• Umumiy qon tahlili, burun ajralmasining mikroskopik va bakteriologik tahlilini buyuradi.
• Old rinoskopiya o‘tkazadi (optik asbob bilan burun bo‘shlig‘ini tekshiradi).
• Rentgen yoki KТ tekshiruvini o‘tkazadi.
• Punksiyadan olingan materialni o‘rganadi.

Natijalarga asoslanib davolash rejasini tuzadi.

Etmoiditni davolash

Odatda dori vositalari bilan davolanadi:

• Antibiotiklar, viruslarga yoki zamburug‘larga qarshi vositalar;
• Og‘riq qoldiruvchi, isitmani tushiruvchi vositalar;
• Mahalliy vositalar: tomchilar (tomirlarni toraytiruvchi, glukokortikoidlar, tuzli eritmalar);
• Sekretolitiklar (Sinupret^®).

Zarurat bo‘lsa, yallig‘lanishga qarshi, immunitetni oshiruvchi dorilar buyuriladi. Og‘ir hollarda (masalan, polipoz shakli) jarrohlik aralashuvi talab etiladi – endoskopik operatsiya, drenaj, poliplarni olib tashlash.

Bashorat va profilaktika

Davolash erta boshlansa va to‘g‘ri tanlansa, to‘liq sog‘ayish mumkin. Surunkali shakllarda remissiyaga erishish mumkin.

Profilaktika:

• Immunitetni mustahkamlash.
• Sovqotishdan saqlanish.
• To‘g‘ri ovqatlanish.
• Dorilarni shifokor ko‘rsatmasiga binoan ichish.

Sinusitlar profilaktikasi uchun Sinupret^® foydali bo‘lishi mumkin. Bu dori burun bitishini kamaytiradi, viruslarga qarshi ta’sir qiladi, asoratlar xavfini kamaytiradi.

Sinupret^® ikki shaklda mavjud: tabletkalar va ichish uchun tomchilar (2 yoshdan boshlab bolalarga ruxsat etilgan).