Mundarija:

-Postnazal oqindi sabablari
-Postnazal oqindi alomatlari
-Sindromning ehtimoliy asoratlari
-Diagnostikaning xususiyatlari
-Postnazal oqindini bartaraf etish
-Prognoz va profilaktika

Postnazal oqindi – burun bo‘shlig‘idan yoki yon bo‘shliqlardan ajralmalar bilan tomoq-burun va halqum orqa devorining shilliq qavatining tirnash xususiyati fonida rivojlanadigan sindrom.

Oddiy qilib aytganda, ajralmalar tomoqning orqa qismiga oqib, tomoq og‘rig‘iga va yo‘talga sabab bo‘ladi. Bu, odatda, katta miqdorda kataral (shaffof, shilliq) yoki shilliq-yiringli (sariq, yashil) oqindi bo‘lganda paydo bo‘ladi. Keling, sindromning sabablarini, qanday namoyon bo‘lishini va u bilan qanday kurashishni batafsil ko‘rib chiqaylik.

Postnazal oqindining sabablari

Sog‘lom odamning burun-tomoq bo‘shlig‘ida doimo bezlar tomonidan ishlab chiqariladigan ma’lum miqdorda shilimshiq mavjud. U so‘lak bilan aralashib, ovqat hazm qilish trakti bo‘ylab harakatlanadi. Shilliq burun bo‘shlig‘ini, burun-tomoq bo‘shlig‘ini namlash va tozalash, nafas olish paytida u yerga tushadigan begona moddalar, chang va kirlarni olib tashlash uchun kerak. Bu jarayon hech qanday noqulaylik tug‘dirmaydi.

Postnazal oqindi sindromi bezlar tomonidan ishlab chiqarilgan shilliq miqdori ortib, uning qovushqoqligi o‘zgarganda paydo bo‘ladi. Bu mustaqil kasallik emas, balki ma’lum kasalliklar fonida rivojlanadigan patologik holat. Bunday alomatlar turli kasalliklar bilan birga kechadi:

• adenoidit – adenoidlarning o‘sishi va yallig‘lanishi;
• burun-tomoq bo‘shlig‘i tuzilishining tug‘ma nuqsonlari;
• burun to‘sig‘ining qiyshiqligi;
• rinit;
• sinusit;
• burun bo‘shlig‘i yoki yondosh bo‘shliqlarga begona jismning kirishi.

Shunisi e’tiborga loyiqki, postnazal oqindi holatlarining yarmidan ko‘pi u yoki bu tarzda burun-tomoq bo‘shlig‘i yallig‘lanish kasalliklari bilan bog‘liq bo‘lib, ularda shilimshiq ishlab chiqarish ortadi. Ya’ni, burun oqishi – rinit va uning sinusit ko‘rinishidagi asoratlari haqida so‘z boradi.

Burun bo‘shlig‘ida ko‘p miqdorda shilliq hosil bo‘lishining sabablarining bir guruhi ifloslangan havo, xavfli sanoatda ishlash, passiv va faol chekish, noqulay ekologik vaziyatga ega bo‘lgan hududda yashash kabi omillardir.

Ba’zida shilliq oqishi ma’lum dori-darmonlarni qabul qilish bilan bog‘liq. Boshqa moyil qiluvchi omillar quruq havo va yuqori haroratni o‘z ichiga oladi.

Kamdan kam hollarda sindromning sababi LOR-patologiyalari bo‘lib, aksincha sabab – ovqat hazm qilish tizimining kasalliklari, ayniqsa gastroezofagial reflyuks bo‘lishi mumkin. Bunday holatda oshqozon tarkibi qizilo‘ngachga tashlanadi, bu esa tomoq shilliq qavatining tirnash xususiyati va yallig‘lanishiga olib keladi. Natijada, shilliq ishlab chiqarish kuchayadi va u tomoqning orqa qismidan pastga tushadi.

Postnazal oqindi alomatlari

Postnazal oqindi sindromi bilan simptomlar kunduzi umuman bo‘lmasligi yoki kamroq bo‘lishi mumkin: odam tik holatida bo‘ladi va shunchaki tomchilab turgan shilliqning ko‘p qismini yutib yuboradi. Gorizontal holatda sekresiyalar halqum-tomoq bo‘shlig‘ining refleksogen joylariga oqadi, bu ularni bezovta qiladi va yo‘talni qo‘zg‘atadi.

Postnazal oqindining belgilari quyidagilardan iborat:

• og‘riq, qichishish hissi, halqumdagi achishish;
• yo‘talish xohishi, xuddi biror narsa xalaqit berayotgandek;
• ertalab yoki kunduzgi uyqudan turganda tez-tez yo‘talish;
• tomoqda yot jism borligi hissi;
• ovoz o‘zgarishi;
• tomoq shilliq qavatining qizarishi.

Sindrom burunda shilliq ishlab chiqarishning ko‘payishi bilan birga kelganligi sababli, burundan ko‘p miqdorda oqindi, bitish, burunda yonish va qichishish, ko‘zlarning yoshlanishi va burun oqishi bilan bog‘liq boshqa alomatlar kuzatilishi mumkin.

Shuni esda tutish kerakki, rinit burun yondosh sinuslarning yallig‘lanishi bilan murakkablashishi mumkin. Bunday holda, burun bitishining belgilari bosh va yuzning turli qismlarida og‘riq, yuqori tana harorati, charchoq va boshqa belgilar bilan birga keladi.

Gaymorit va shamollashning boshqa asoratlari rivojlanish ehtimoli o‘z vaqtida davolash bilan kamayishi mumkin. Sinupret^® o‘simlik dori vositasi burun bitishi bartaraf etishga yordam beradi va rinit asoratlarining rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi.

Sindromning ehtimoliy asoratlari

Postnazal oqindi hayot sifatini pasaytiradi: pastki nafas yo‘llarining kasalliklari bo‘lmasa ham, odam yo‘tal va tomoq og‘rig‘idan aziyat chekadi. Ovoz xiralashishi mumkin, ba’zan esa uning butunlay yo‘qolishi kuzatiladi.

Balg‘amning oqishi tufayli yallig‘lanish pastki nafas yo‘llariga tarqalishi mumkin. Faringit, laringit, traxeit, bronxit rivojlanish xavfi ortadi, ular surunkali bo‘lishi mumkin.

Diagnostikaning xususiyatlari

Postnazal oqindining sabablarini tushunish uchun umumiy amaliyot shifokori yoki otorinolaringolog ko‘rik o‘tkazadi va anamnezni to‘playdi. U alomatlar qancha vaqt oldin paydo bo‘lganiga oydinlik kiritib, so‘nggi kasalliklarga va yuqori nafas yo‘llarining rivojlanishidagi ma’lum anomaliyalarga e’tibor qaratadi.

Mavjud ma’lumotlarga asoslanib, mutaxassis tekshiruvni tayinlaydi. Diagnostika usullari majmuasi quyidagi jarayonlarni o‘z ichiga olishi mumkin:

Rinoskopiya: Bu usul burun bo‘shlig‘ining shilliq qavatini tekshirish imkonini beradi. Shifokor shilliq qavatning shishishi, qizarishi, shilliq to‘planmalari mavjudligini, xususan, tubda va pastki burun bo‘shliqlari orqa uchlari ostida qayd etilishi mumkin.

Mezofaringoskopiya: halqumning og‘iz qismini tekshirishga imkon beradi. Shifokor postnazal oqindi sindromining bevosita belgisini aniqlashi mumkin – tomoq-halqum orqa tomoni bo‘ylab cho‘zilgan shilimshiq ajralmalar.

Nurli diagnostika usullari: ular endoskopik manfiy variantda, rinoskopiya paytida shilliq to‘planmalar aniqlanmaganda talab qilinadi. Bunday holda, shifokor burun yondosh sinuslarning shikastlanishiga shubha qiladi, bu rentgenografiya bilan tasdiqlanishi kerak. Burun yondosh sinuslarning rentgenogrammasi va kompyuter tomografiyasi o‘tkaziladi.

Laboratoriya tekshiruvlari: umumiy qon tahlili, EChT tekshiruvlari yallig‘lanishning tabiatini, umumiy salomatlik holatini ko‘rsatadi va yallig‘lanish jarayonining virusli, bakterial yoki allergik tabiatiga shubha qilishga yordam beradi.
Tahlil natijalariga ko‘ra mutaxassis aniq tashxis qo‘yadi va davolanishni buyuradi.

Postnazal oqindini bartaraf etish

Ko‘pincha noxush alomatlarni konservativ usullar yordamida brtaraf etish mumkin. Bolada postnazal oqindini davolash aniq majmuaviy tashxisni talab qiladi: shifokor ko‘p miqdorda shilliqning asosiy sababiga qaratilgan davolash rejasini ishlab chiqadi.

Odatda soz rinit, sinusit yoki rinosinusit haqida boradi va ular virusli, bakterial, zamburug‘ yoki allergik tabiatli bo‘lishi mumkin.

Aksariyat hollarda otorinolaringologlar virusli rinit – o‘tkir respirator virusli infeksiyalardan kelib chiqqan tumov bilan shug‘ullanadilar. Bunday holatda simptomatik terapiya, burun bo‘shlig‘ini yuvish va yallig‘lanishga qarshi dorilarni qabul qilish buyuriladi.

Sinupret^® o‘simlik dori vositasi burun bitishini bartaraf etishga yordam beradi, virusga qarshi ta’sirga ega va asoratlarning rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi. Og‘iz orqali qabul qilish uchun tomchilar shaklida dorivor mahsulot ikki yoshdan boshlab bolalarda foydalanish uchun tasdiqlangan.

Kamdan-kam rinit bakterial infeksiyadan kelib chiqadi. Bunday holda, antibiotiklar ko‘rsatilishi mumkin. Shuningdek, og‘ir yallig‘lanish, adenoidlar va boshqa kasalliklarda shifokor kortikosteroidlarni, antigistaminlarni buyurishi mumkin. Ular shilliq qavatning shishishini, yallig‘lanishni bartaraf etishga va shilliq ishlab chiqarishni kamaytirishga yordam beradi.

Yo‘tal kuchli bo‘lsa, yo‘talni bostiruvchi vositalar ko‘rsatilishi mumkin. Ular faqat shifokor tomonidan belgilanganidek qabul qilinishi kerak, u pastki nafas yo‘llarining yallig‘lanishi yo‘qligini ta’minlaydi va dori-darmonlarning kerakli dozalarini belgilaydi. Kattalardagi postnazal oqindining davolash ham asosiy sababga qaratilgan. Bundan tashqari, kattalarda odatda rinit ko‘pincha burun to‘sig‘ining og‘ishi bilan birga keladi, shuning uchun jarrohlik davolash usullari ham qo‘llanilishi mumkin. Burun to‘sig‘i qiyshayishi mavjud odamlarga septoplastikadan o‘tish tavsiya etiladi, bugungi kunda u yengilroq, endoskopik shaklda mavjud. Yondosh patologiya sifatida kistalar va yangi o‘smalar bo‘lsa ham, jarrohlik davolash usuli buyuriladi.

Prognoz va oldini olish

Agar sabablar o‘z vaqtida aniqlansa, postnazal oqindi uchun prognoz ijobiydir. Sabab omillarini bartaraf etish noxush alomatlardan xalos bo‘lishga imkon beradi.

Postnazal oqindi sindromi uchun maxsus profilaktika yo‘q. Bu mustaqil kasallik bo‘lmaganligi sababli, ehtimoliy sabablarning oldini olish muhim: o‘tkir respirator virusli infeksiyalarning oldini olish, allergik reaksiyalarning kuchayishi.

Shuningdek, LOR a’zolarining yallig‘lanish kasalliklarini erta davolashni amalga oshirish, o‘tkir respirator virusli infeksiyalar belgilari paydo bo‘lganda choralar ko‘rish va asoratlarni oldini olish kerak.

Esda tuting, burun-tomoq va nafas yo‘llari kasalliklari shifokorga murojaat etish uchun sabab bo‘lib hisoblanadi. O‘zini-o‘zi davolash salomatlikning yomonlashishiga olib kelishi mumkin.